Του Αντώνη Τριανταφύλλου
Αποτελεί το διαχρονικό σύμβολο της Ορθοδοξίας και την πιο χαρακτηριστική εικόνα του βυζαντινού πολιτισμού.
Ο λόγος για το ναό της Αγίας του Θεού Σοφίας, τη Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, την Αγιά Σοφιά της λαϊκής παράδοσης.
86 χρόνια μετά την απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ και του κοσμικού κράτους που εγκαθίδρυσε να μετατραπεί η Μεγάλη Εκκλησία σε μουσείο, η επίσημη Τουρκία προχώρησε στο πιο αποφασιστικό –ίσως- βήμα για την ουσιαστική αλλοίωση του χαρακτήρα του μνημείου, του αναγνωρισμένου και από την UNESCO ως μέρους της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομίας, δίνοντας το πράσινο φως για την τέλεση μουσουλμανικής προσευχής μέσα στην Αγιά Σοφιά.
Ο Ρ.Τ. Ερντογάν, όπως φάνηκε και από τις φαραωνικές εκδηλώσεις για την φετινή επέτειο από την Άλωση, φέρεται να φλερτάρει έντονα με την αναβίωση της οθωμανικής αυτοκρατορίας ή ακόμα και του χαλιφάτου και μάλιστα σε βαθμό ιδεοληψίας, καθώς με κινήσεις στοχευμένες αποδομεί την κοσμική κληρονομιά της Τουρκίας.
Εδώ και τρία χρόνια σε σειρά δημοσιευμάτων του τουρκικού Τύπου οι συντάκτες αφήνουν να εννοηθεί ότι ο Ερντογάν επιθυμεί να μετατρέψει και πάλι την Αγιά Σοφιά σε μουσουλμανικό τέμενος, παρά τις αντίθετες φωνές που ακούγονται από τη διεθνή κοινότητα, αλλά και κυβερνήσεις δυτικών χωρών.
Η Μεγάλη Εκκλησία, ο Ναός της Ύπατης Σοφίας του Ένσαρκου Λόγου του Θεού, περισσότερο γνωστή ως Αγία Σοφία ή Αγιά-Σοφιά, ήταν από το 360 μέχρι το 1453 ο καθεδρικός ναός της Κωνσταντινούπολης τόπος δόξας του Θεού και του ενσάρκου Λόγου Του, χώρος στέψης των αυτοκρατόρων και των Πατριαρχών, άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του ύστερου ρωμαϊκού κράτους και του μεσαιωνικού ελληνισμού.
Μοναδική εξαίρεση μέχρι το 1453 ήταν η περίοδο 1204 – 1261 κατά την οποία ήταν ρωμαιοκαθολικός ναός, ενώ μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης μετατράπηκε σε τέμενος, μέχρι το 1934 και αποτελεί σήμερα μουσειακό χώρο (τουρκικά Ayasofya Müzesi).
Η υψηλού συμβολισμού κίνηση να διαβάζεται για τις 30 ημέρες του Ραμαζανιού το κοράνι στην Αγιά Σοφιά δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου στην προσπάθεια της Τουρκίας να αλλοιώσει τον χαρακτήρα σημαντικών ιστορικών μνημείων που χτίστηκαν την εποχή της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (βυζαντίου) αποτελώντας μέχρι τη σημερινή εποχή όχι μόνο σύμβολα μιας εποχής, αλλά του παγκόσμιου πολιτισμού.
Ήδη η Τουρκία έχει μετατρέψει δυο άλλους ιστορικούς ναούς σε μουσουλμανικά τεμένη, την Αγιά Σοφιά της Τραπεζούντας και την ιστορική εκκλησία της Αγιάς Σοφιάς στη Νίκαια, όπου πραγματοποιήθηκαν η Α’ και Ζ’ Οικουμενικές Σύνοδοι.
Τζαμιά οι ναοί της Αγίας Σοφίας σε Νίκαια και Τραπεζούντα
Η ολοκληρωτική πτώση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας συνοδεύθηκε από μαζική μετατροπή ναών – συμβόλων για τη χριστιανική πίστη και το Βυζάντιο σε μουσουλμανικά τεμένη, ωστόσο, μετά την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους, το 1923, αρκετοί από αυτούς τους ναούς σταδιακά μετατράπηκαν σε μουσεία, όπως συνέβη και με την Αγιά Σοφιά της Κωνσταντινούπολης το 1934.
Τα τελευταία χρόνια, βέβαια, παρατηρείται μια σημαντική μεταστροφή του κλίματος.
Από το 2011 δυο ναοί-σύμβολα της Ορθοδοξίας πήραν τον δρόμο της μετατροπής από μουσεία σε τζαμιά.
Η αρχή έγινε με τον Ναό της Αγιάς Σοφιάς Νικαίας και ακολούθησε εκείνος της Αγιάς Σοφιάς Τραπεζούντας.
Ο ναός της Αγιάς Σοφιάς στη Νίκαια της Βιθυνίας είναι στενά συνδεδεμένος με τη χριστιανική πίστη.
Μέσα στην εκκλησία αυτή διεξήχθη η Α’ Οικουμενική Σύνοδος, που συνεκλήθη από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Μέγα και η οποία με τις αποφάσεις της έθεσε τα θεμέλια του δόγματος της χριστιανικής πίστης, συμπεριλαμβανομένου του Συμβόλου της Νίκαιας (α’ μέρος του Συμβόλου της Πίστεως), ενώ όρισε την ημέρα εορτασμού του Πάσχα και διακήρυξε την ομοουσιότητα του Υιού με τον Πατέρα.
Σε αυτό το ναό έλαβε χώρα και η Ζ’ Οικουμενική Σύνοδος, η οποία είχε συνεκλήθηί από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον ΣΤ’ και τη μητέρα του την αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία, το 787 μ.Χ. και στην οποία αποφαφίστηκε η αναστύλωση των εικόνων, καταδικάζοντας την Εικονομαχία.
Η Αγιά Σοφιά είχε πρωτομετατραπεί σε τζαμί μετά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς το 1331 με την ονομασία Ayasofya cami, για να διακοπεί η λειτουργία του τεμένους, όταν έφθασε ο ελληνικός στρατός κατά την εκστρατεία στη Μικρά Ασία μετά το πέρας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1922 κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού κάηκε από δυνάμεις ατάκτων και από τότε η εκκλησία δεν λειτουργούσε ούτε ως μουσουλμανικό τέμενος, ούτε ως χριστιανικός ιερός χώρος, αλλά είχε μετατραπεί σε μουσείο, μέχρι το 2012, όταν και επαναλειτούργησε ως μουσουλμανικό τέμενος.
Το Ιούλιο του 2013 και ο ναός της Αγιάς Σοφιάς στην Τραπεζούντα ακολούθησε αντίστοιχη πορεία.
Η βυζαντινή εκκλησία, που χρονολογείται από την εποχή των Κομνηνών, λειτουργούσε από το 1961 ως μουσείο.
Πρόσφατα, η δικαιοδοσία του ναού μεταβιβάστηκε με δικαστική απόφαση από το υπουργείο Τουρισμού στη Γενική Διεύθυνση Βακουφίων, που με τη σειρά της αποφάσισε την επαναλειτουργία του ως τζαμί, έπειτα από περίπου μισό αιώνα.
Η πρώτη προσευχή έγινε, αφού τα ψηφιδωτά του δαπέδου καλύφθηκαν με χαλιά και οι εικονογραφίες στους τοίχους με σύστημα κουρτινών.
Τα σχόλια είναι κλειστά.