Η μυθολογία θέλει την αλήθεια να είναι κόρη του Δία, ενώ η φιλοσοφία την θέλει να είναι θυγατέρα του χρόνου, σύμφωνα με το ρητό «Άγει δε προς φως την αλήθειαν χρόνος». Ο χρόνος που στο πέρασμά του την ξεσκεπάζει από την αχλή για να την παραδώσει γυμνή στον κόσμο.
Η ετυμολογική ερμηνεία της λέξης παραπέμπει στο
α+λήθη από το ρήμα λανθάνω. Υπάρχει όμως και μια δεύτερη ερμηνεία, σύμφωνα με τον Βασίλη Φίλια και τον Γιάννη Πρινιανάκη, που λέει ότι η αλήθεια είναι η ιωνική μορφή της δωρικής λέξης αλάθεια, από το α το στερητικό + λάθος, επικαλούμενοι τον Πίνδαρο: «ω Μοίσ’ , αλλά συ και θυγάτηρ Αλάθεια Διός, ορθά χερί ερύκετον ψευδαίον ενιπάν αλιτόξενον» (ω Μούσα, αλλά και συ Αλήθεια θυγατέρα του Διός, με το δίκαιο χέρι σας αποτρέψτε την ψεύτικη καταγγελία της ασέβειας προς τον ξένο). Γι’ αυτό στα μαθηματικά χρησιμοποιούμε τον όρο επαλήθευση όταν θέλουμε να διαπιστώσουμε αν κάναμε λάθος.
Είναι γεγονός ότι το μέγεθος της αλήθειας είναι πάντοτε μεγαλύτερο από το μέγεθος της γνώσης. Και ότι η γνώση ξεπερνά σε μέγεθος το λόγο. Αλήθεια και λόγος είναι δύο μεγέθη που δεν εξισώνονται, καθώς δεν υπάρχει αλήθεια που να εξαντλείται πλήρως στις ορθολογικές της διατυπώσεις.
Ο αντικειμενικός ορισμός της αλήθειας βγαίνει από το πώς την βλέπουν και την εννοούν οι πολλοί. Η σχέση της με την αίσθηση της όρασης και δη της νόησης είναι προφανής, και κατά τον Παρμενίδη «Το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι».
Η αλήθεια αντέχει στο χρόνο, σε αντίθεση με το ψέμα που δεν προλαβαίνει να γεράσει. Είναι αιώνια, διαχρονική, συμπαντική, και αγγίζει τους πιο μακρινούς γαλαξίες.
Στην ερώτηση του Πιλάτου προς τον Ιησού: «Τι εστίν η αλήθεια;» Ο Ιησούς απάντησε: «Εγώ ειμί η αλήθεια». Κι αλλού: «γνώσεσθε την αλήθειαν, και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς», δίδοντας έτσι σ’ αυτήν θεϊκή κι απελευθερωτική διάσταση. Το φως της αλήθειας καλύτερα από οπουδήποτε φωτίζει καλύτερα στο λύχνο της ελευθερίας. Μόνον οι πραγματικά ελεύθεροι μπορούν να συλλογισθούν σωστά.
Η αλήθεια πέρα από φιλοσοφική της σημασία έχει και ψυχολογική. Αλλιώς τη βιώνει ο διευθυντής του Γραφείου Ευρέσεως Εργασίας και αλλιώς ο άνεργος. Η ανεργία του ενός δίνει εργασία στον άλλον! Αλήθεια, λοιπόν, για ποιον;
«Αν δεν στηρίξεις το ένα σου πόδι έξω από τη Γη ποτέ σου δεν θα μπορέσεις να σταθείς πάνω της», γράφει ο Ελύτης. Για να δεις την αλήθεια, ίσως χρειαστεί να βγεις έξω από τον εαυτό σου. Να νιώσεις τον διπλανό σου. Να αισθανθείς αυτό που ζει. Είναι ένα πολυεδρικό διαμάντι η αλήθεια, που δύσκολα φωτίζονται όλες του οι πλευρές ταυτοχρόνως.
Υπάρχουν αλήθειες που ενώ από ιδεολογικής πλευράς φαίνονται διαφορετικές, στον πυρήνα τους είναι ίδιες.
Η ρήση του Λένιν «Οι σύμμαχοι του εχθρού μου είναι και δικοί μου εχθροί» όσο κι αν φαντάζει αριστερή, δεν έχει τίποτα να προσθέσει στα λόγια του Χριστού «Όστις δεν είναι μετ’ εμού είναι κατ’ εμού κι όστις δεν συνάγει μετ’ εμού σκορπίζει».
Σε τι άλλωστε ξεχωρίζει η φράση του Χριστού «Εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γην αποθάνη αυτός μόνον μένει, εάν δε αποθάνη καρπόν πολύ φέρει» από το πολιτικό σύνθημα «ένας στο χώμα χιλιάδες στον αγώνα;». Συνελόντι ειπείν, αλήθειες υπάρχουν παντού. Πέρα από οποιαδήποτε ταμπού. Απλά θέλει να υπερβούμε τον εαυτό μας για να τις δούμε.
Πολλοί λένε πως η αλήθεια είναι πικρή. Εγώ θα πρόσθετα πως είναι και όμορφη. Κι εξηγούμαι: Όταν, ο ρήτορας Ευθίας κατηγόρησε για ασέβεια την εταίρα Φρύνη, επειδή δεν ενέδωσε στις ορέξεις του, εκείνη ανέθεσε την υπεράσπισή της σ’ έναν άλλον ρήτορα, τον Υπερείδη. Ο Υπερείδης τελειώνοντας τον υπερασπιστικό του λόγο, τράβηξε από επάνω της το χιτώνα για να φανούν τα κάλλη της. Οι δικαστές θαμπωμένοι από την ομορφιά της κατάλαβαν την αιτία της καταγγελίας και την αθώωσαν, όταν αντίκρισαν γυμνή την αλήθεια.
ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ
Τα σχόλια είναι κλειστά.